Dağcılıkta Kullanılan Klasik ve Teknik Kazmalar

Klasik kazmalar, zorluk derecesi yüksek olan klasik dağcılık rotalarında, kış tırmanışlarında, ayrıca diğer buz malzemeleri ile teknik buz tırmanışlarında kullanılırlar. Teknik kazmalar ise, dikey ve negatif buz yüzeylerinde ya da kaya / buz karışık rotalarda genellikle çift olarak kullanılırlar

Klasik ve teknik kazmalar farklı olsalar da temelde aynı parçalara sahiptir: her ikisi de bir ana gövdeye (şaft da denebilir), bu gövdenin üstünde bir kafaya ve alt tarafında da sivri bir uca sahiptir. Kazmanın kafasını açıklayacak olursak, bir tarafında uzun, genelde testere dişli bir uç ile diğer tarafında düz kenarlı, ‘kaşık’ tabir edilen ve kürek vazifesi gören kısım bulunmaktadır. Bazı buz kazmalarının kafasında kaşık yerine çekiç bulunur. Bazı kazmalar ise modüler yapıdadır. Bu tip kazmalarda uç ve arka kısımlar değiştirilebilir özelliktedir, yani ön kısımda farklı yapılarda uçlar, arka kısımda ise kaşık ya da çekiç olarak değiştirebilirsiniz. Gövdenin alt ucu, kazma ile istasyon almak gerektiğinde kazmanın gövdesini kara saplamakta kullanılır.

1- Klasik kazmalar
Klasik kazmalar, dağa giden her tırmanıcının kullandığı standart bir malzemedir. Kazmanın en önemli amacı, tırmanırken düşüşü engellemesi ve düşüş sırasında tırmanıcının düşüş hızını yavaşlatarak, kendini durdurabilmesine yardımcı olmasıdır. Klasik kazmalar orta diklikteki yamaçlarda ve karlı rotalarda kullanılır. Daha dik kulvarlarda klasik bir kazma ile bir adet teknik kazma beraber kullanılabilir. Teknik alpin rotalarda bir klasik kazma ve bir çekiç kafalı teknik kazma oldukça iyi bir ikili olacaktır.

Hangi uzunlukta bir kazma almalıyım?
Dağcılık kazmaların boyları, 60 cm’den 90 cm’e kadar farklı boylarda olabilir. Kendiniz için doğru boydaki kazmayı bulabilmek için, kazmayı başından tutarak aşağı doğru sarkıtın. Kullanım amacınıza göre, siz ayakta dururken kazmanın alt ucu hafifçe yere dokunmalı ya da yaklaşık 10 cm. kadar yukarıda olmalıdır.

Eğer kazmanızı daha çok uzun yürüyüş rotalarında ve orta eğimli karlı rotalarda kullanacaksanız kazma tercihinizi uzundan yana yapmanız daha sağlıklı olacaktır. Çok uzun olan kazmalar ise düz arazilerde baton olarak keyifle kullanılabilir, fakat düşüş sırasında kendinizi durdururmak için kontrolü zordur. Bir çok tırmanıcı düz ve az eğimli bölgelerde baton (denge kontrolü için), daha fazla eğimli ve dik kulvarlarda ise baton yerine kazmalarını kullanırlar.

Kazma gövdesi:
Bazı kazmaların sapları kauçuk bir malzeme ile kaplıdır. Bu kaplama, kış koşullarında ellerin metal ile temasını minimuma indirerek, ellerin sıcak kalmasını sağlar ve ayrıca kazma ile el arasındaki sürtünmeyi arttırıp, elin kaymasını önler. Bu tip sapların dezavantajı istasyon kurarken kazmanın zemine saplanmasını zorlaştırmasıdır.
Klasik Kazma uçları:
Klasik kazmaların temel kullanım amacı düşüş anında tırmanıcının kendini durdurabilmesidir. (Düşerken kendinizi durdurabilmek için vücut ağırlığınız yardımıyla kazmanın ucunu üzerinde kaymakta olduğunuz yüzeye saplamalısınız.) Kazma ucunun biçimi yapılacak tırmanışın özelliğine göre değişiklik gösterir.

Uçlar pozitif, negatif, nötr açılarda olurlar:
· Pozitif açılı kazmalarda uç, gövdeden uzak, gövde ile geniş açı yapacak şekildedir.
· Nötr açılı kazmalarda ise uç, gövde ile paraleldir.
· Negatif açılı kazmalarda ise uç, gövde ile dar açıya sahiptir.
Genellikle, pozitif açılı kazmalar az eğimliden – orta eğimliye değişen yürüyüş rotalarında kullanılır ve rahatlığı nedeniyle tercih edilebilecek tipte kazmalardır. Negatif uçlular ise, teknik rotalarda (buzul tırmanışı, mix tırmanış, dry tooling gibi) daha hızlı ve verimli olmaktadır.

Kafa tasarımları:
Buz kazmalarının genelde kafalarının ortasında bir delik bulunur. Bu delik, kış koşullarında istasyon alırken, karabina takmak veya perlon geçirmek için kullanabilir. Ayrıca bu delik, orijinalinde kazma perlonu olmayan kazmalarda, perlon bağlamak üzere kullanılır.

Klasik Kazma Perlonları:
Kazma perlonları, tırmanış sırasında kazma elden düşse bile kazmanın kaybolmamasını sağlar. Perlonun bir ucu kazmaya, diğer ucu da tırmanıcının bileğine bağlıdır. Bazı kazmalar bu perlon ile beraber satılırlar; bazı kazmalarda ise perlon yoktur. Bu durumda tırmanıcı tam çekere sahip bir perlonu, kendine göre ayarlayarak, kazmasına takması gerekir.

Önce de belirttiğimiz gibi, kazmaya sonradan takılacak perlonların uzunluğunu tırmanıcı belirler. Bazıları perlonu uzun tutmayı tercih ederler, böylelikle yürüyüş sırasında eğimin yönü değişip kazmanın diğer ele geçmesi gerektiğinde, perlonu çıkartmalarına gerek kalmaz. Bazıları ise perlonu kısa tutmayı tercih eder. El değiştirirken perlonu da değiştirirler. Bazıları ise kazmalarına hiç perlon takmazlar, bunun sebebi herhangi bir düşüş anında bileğe perlon ile bağlı olan kazmanın savrulmasından dolayı tırmanıcıyı yaralayabilecek olmasıdır. Ancak unutmamak gerekir ki zorlu bir rotanın orta yerinde kazmayı düşürmüş olmak, tırmanıcıyı daha da tehlikeli bir durumda bırakabilir. Kazmanızı elinize takarak hangi perlon uzunluğunun sizin için kullanışlı olduğunu belirlemelisiniz.

2- Teknik kazmalar:
Teknik kazmalar dağcılıkta kullanılan kazmalardan daha kısadır. Klasik kazmaların boyları 60-90 cm arasındadır, (Tırmanılacak yüksekliğe ve çıkılacak rotanın dikliğine bağlı olarak rakamlar değişiklik gösterir), buz kazmaları ise 45 ile 55 cm arasında uzunluklardadır. Kazmaların kısa oluşu, dik buz kulvarlarında, tırmanıcının vuruş salınımını kolaylaştırır.

Teknik alpin rotalarda ve şelale çıkışlarında iki adet teknik kazma kullanılır. Genellikle bir kazma kaşık, diğeri ise çekiç kafa olarak kullanılır.

Gövde tasarımları:
· Düz gövdeli kazmalar; karda istasyon almak için idealdir, ancak bu kazmalar ile dik rotalarda tırmanırken kazmayı saplamak ve çıkartmak özellikle tecrübe eksiği olan bir tırmanıcı için kolay değildir.
· Eğik gövdeli kazmaları; buza saplamak kolaydır ve kazmanın buza çarpması sırasında parmaklarınızı buzdan korur. Gövdenin eğikliği uca doğru yaklaşırsa kazmanın parmakları değil tüm eli koruması mümkündür. Eğim kafaya yaklaştıkça ise kazmayı saplamak daha rahat olur. “Kavisli eğik tasarımlar” şelale rotalarında kazmaya asılmayı daha da kolaylaştırır. Diğerleri, etkili bir salınım yapmaya ve ellerin korunmasına izin veren daha bütünsel bir eğime sahiptirler. Bir diğer tasarımda geniş kauçuk sapa sahip gövdelerdir. Bu türden gövdeye sahip kazmaları saplamak ve asılı kalmak kolaydır, ancak sert karda kauçuğun kar içinde rahat ilerleyememesinden dolayı istasyon almak için uygun olmayabilir.

Teknik Kazma uç şekilleri:
Teknik kazmalar genelde değişebilir (modüler) uçludur, böylelikle değişik uçlardan herhangi birini tırmanacağınız rotaya göre seçerek kullanabilirsiniz. Değişebilir (modüler) uçların en büyük avantajı, yanınızda yedek bir uç taşıyabilmektir. Eğer uçlardan biri herhangi bir sebeble zarar görecek olursa ya da kırılırsa, diğer ucu takarak rotaya devam edilebilir. Bazı kazma modellerinin satın almada belirleyici özelliği uçlarının kaşık ve çekiç olarak değiştirilebilir olmasıdır. Kazma ucu çeşitlerine bakacak olursak:
· Klasik uç; aşağı doğru eğiktir. Bu stildeki uçlar çoğunlukla dağcılıkta ve mix alpin tırmanışlarda kullanılmaktadırlar.
· Eğik uç; yukarı doğru eğimlidir. Kazma ucunun bu formu dikey ve negatif buz yüzeylerinde kazmanın kolay saplanmasını ve rahat bir şekilde çıkarılmasını sağlar bunun sebebi de kol bileğinin doğal eğimini takip edip, kolun bir uzantısı olacak şekilde tasarlanmış olmasıdır.
· Dümdüz veya Alaska tipi uç – Bu uç, zor ve soğuk buz koşulları için üretilmiştir. Klasik kazmalara göre daha keskin eğimli bir teknik alpin kazma olarak dizayn edilmiştir.
· Boru tipi uç – Boru tipi uçlar idealden daha hafif buz koşullarında çalışmak üzere dizayn edilmiştir. Bu tip kazmalar balpeteği şeklindeki veya ince buza, buzu kırmaksızın, sıkıca yerleştirilebilirler. U-form yapısı sayesinde tırmanırken kendi kendini temizler.

Ekstra Ağırlıklar:
Ekstra ağırlıklar, genelde buz kazmalarının kafa kısımlarına, özellikle şelale tırmanışlarında ilave edilir. Ağırlıklar, kazmayı buza saplarken ve tekrar tekrar kazma sallamanın neden olduğu kazmanın çarpma şiddetini ve titreşimini azaltır. Ağırlıklar ile daha verimli tırmanmak mümkündür çünkü kazma tek darbede güvenli olarak buza saplanacaktır. Ağırlıklar aynı zamanda vuruş salınımını kısaltır ve daha az güç kullanmanızı sağlar, bu şekildeki küçük bir ağırlık eklemesi ile, enerji tırmanışın sonuna kadar korunmuş olur.

Teknik Kazma Perlonları: Bunlar buz tırmanışı için gerekli malzemelerdir. Bir buz vidası yerleştirirken ya da tırmanış sırasında dinlenmeniz gerektiğinde, kazma yerleştirilip, perlona asılı kalınılabilir. Bu nedenle, bu malzemenin güvenli ve rahat olmasına ve de kolay takılıp çıkarılır olmasına dikkat edilmelidir.
· Model olarak, bükülebilen kazma perlonları daha basittir. Perlon basit bir el hareketiyle kolaylıkla genişletilip, daraltılabilir.
· Aşağı doğru kilitlenebilir kazma perlonları bileğin halkaya yerleştirip aşağı doğru ağırlığın verilmesi ile kilitlenir ve çekme halkası buz kazmasının kafanın üzerine asılınca da bollaşır. Plastik toka, halkanın ne kadar sıkı olacağını ayarlaya yardımcı olur.